شاتون زدن یکی از آسیب های جدی در موتور خودرو است که معمولاً به دلیل نقص در سیستم روانکاری یا وارد شدن فشار بیش از حد به موتور رخ میدهد. شاتون قطعه ای است که پیستون را به میل لنگ متصل میکند و نقش مهمی در انتقال نیرو دارد. در صورتی که شاتون دچار خرابی شود، ممکن است باعث قفل شدن موتور، شکستن بلوک سیلندر یا حتی از کار افتادن کامل موتور شود.
علت شاتون زدن خودرو
چندین عامل میتوانند باعث این مورد شود، از جمله:
کمبود روغن موتور:
روغن موتور نقش حیاتی در روانکاری قطعات داخلی دارد. کاهش سطح روغن یا استفاده از روغن نامناسب میتواند باعث سایش شدید و خرابی شاتون شود. روغن نامرغوب یا روغن هایی که بیش از حد کار کرده اند، ویسکوزیته خود را از دست داده و توانایی کاهش اصطکاک را ندارند.
روغن کاری نامناسب:
در صورت مسدود شدن مسیرهای روغن یا کیفیت پایین روغن موتور، شاتون ها به درستی روانکاری نمی‌شوند و به مرور زمان دچار خرابی می‌شوند. همچنین، اگر فیلتر روغن مسدود شده باشد، فشار روغن کاهش می یابد و روغن به‌صورت مناسب به قطعات حیاتی مانند شاتون نمیرسد.
گرمای بیش از حد موتور:
افزایش دمای موتور میتواند باعث انبساط غیرطبیعی قطعات داخلی شده و فشار زیادی به شاتون وارد کند. دلایل مختلفی مانند نقص در سیستم خنک‌کننده، کمبود مایع خنک‌کننده، گرفتگی در رادیاتور یا خرابی ترموستات میتوانند باعث داغ شدن بیش از حد موتور شوند.
رانندگی پرفشار و دور موتور بالا:
رانندگی با سرعت زیاد و فشار آوردن بیش از حد به موتور (خصوصاً در خودروهایی که برای این کار طراحی نشده اند) میتواند باعث شاتون زدن شود. این امر به ویژه در هنگام شتاب گیری ناگهانی یا حرکت با دنده نامناسب در سربالایی ها بیشتر دیده میشود.
مشکلات در یاتاقان شاتون:
خرابی یاتاقان های شاتون منجر به لق شدن و ضربه زدن این قطعه میشود که در نهایت باعث شکستگی یا تغییر شکل آن خواهد شد. این مشکل ممکن است به دلیل سایش بیش از حد، کمبود روغن یا استفاده از قطعات بی‌کیفیت در هنگام تعمیرات رخ دهد.
احتراق ناقص یا انفجار زودرس (ناک موتور):
در صورتی که احتراق در سیلندر به درستی انجام نشود و پدیده ناک یا انفجار زودرس رخ دهد، فشار زیادی به اجزای موتور، از جمله شاتون، وارد میشود که میتواند به آن آسیب برساند.
استفاده از سوخت نامرغوب:
بنزین با کیفیت پایین و اکتان کم باعث ایجاد احتراق نامناسب در سیلندر شده و فشار ناگهانی روی شاتون وارد میکند که میتواند منجر به خرابی زودرس آن شود.
ورود آب یا مایع خنک کننده به داخل سیلندر (هیدرولاک موتور):
اگر به دلیل نشتی در سرسیلندر یا خرابی واشر سرسیلندر، آب یا مایع خنک‌کننده به داخل محفظه احتراق وارد شود، پیستون نمی‌تواند آزادانه حرکت کند و نیروی بیش از حدی به شاتون وارد میشود که ممکن است باعث شکستگی یا کج شدن آن گردد.
تعویض نادرست قطعات موتور:
در برخی موارد، استفاده از قطعات بی‌کیفیت یا نصب نادرست قطعاتی مانند یاتاقان‌ها و میل‌لنگ، میتواند به خرابی شاتون منجر شود.
افزایش بیش از حد توان موتور (تیونینگ غیراصولی):
در خودروهایی که به‌طور غیرحرفه‌ای تیونینگ شده‌اند و قدرت موتور به میزان زیادی افزایش یافته است، فشار زیادی به شاتون وارد شده و احتمال خرابی آن بالا می‌رود.
علائم شاتون زدن ماشین
تشخیص به‌موقع شاتون زدن میتواند از آسیب‌های بیشتر به موتور جلوگیری کند. برخی از علائم شاتون زدن عبارتند از:
صدای تق‌تق یا ضربه‌ای از موتور:
یکی از بارزترین نشانه‌های شاتون زدن، صدای تق‌تق یا ضربه‌ای مداوم از قسمت موتور است که با افزایش دور موتور تشدید میشود.
افت قدرت موتور:
خرابی شاتون باعث کاهش کارایی موتور شده و ممکن است خودرو به‌درستی شتاب نگیرد.
افزایش مصرف روغن موتور:
به دلیل آسیب به سیستم روانکاری، ممکن است مصرف روغن موتور افزایش یابد.
روشن شدن چراغ چک موتور:
در برخی مواقع، سیستم کامپیوتری خودرو این مشکل را تشخیص داده و چراغ چک موتور را روشن میکند.
لرزش غیرعادی موتور:
خرابی شاتون میتواند باعث عدم تعادل در عملکرد موتور و در نتیجه ایجاد لرزش‌های غیرعادی شود.
شاتون هایما S7 توربو
دسته موتور شاتونی هایما S7 توربو
دسته موتور شاتونی هایما S7 2000
دسته موتور شاتونی هایما S5
علت کج شدن شاتون ماشین
کج شدن شاتون یکی دیگر از مشکلات مرتبط با این قطعه است که معمولاً بر اثر یکی از موارد زیر رخ میدهد:
- ورود آب به محفظه احتراق (هیدرولاک موتور): اگر آب وارد سیلندر شود، پیستون نمی‌تواند به‌درستی حرکت کند و نیروی بیش از حدی به شاتون وارد میشود که ممکن است باعث کج شدن آن گردد.
- افزایش ناگهانی فشار داخل سیلندر: اگر احتراق غیرعادی یا انفجار شدید در سیلندر رخ دهد، شاتون تحت فشار زیادی قرار گرفته و ممکن است تغییر شکل دهد.
- خرابی یاتاقان‌ها: خرابی یاتاقان‌های شاتون باعث میشود این قطعه از محور خود خارج شده و به مرور زمان دچار کجی شود.
سوالات متداول
- آیا می‌توان از شاتون زدن جلوگیری کرد؟ بله، با تعویض منظم روغن موتور، استفاده از روغن باکیفیت، بررسی سطح روغن و عدم رانندگی پرفشار می‌توان از شاتون زدن جلوگیری کرد.
- اگر خودرو شاتون بزند، آیا تعمیر آن ممکن است؟ بستگی دارد. در موارد خفیف، تعویض شاتون و یاتاقان‌های آن ممکن است مشکل را حل کند، اما در موارد شدید ممکن است نیاز به تعویض موتور باشد.
- هزینه تعمیر شاتون زدن چقدر است؟ هزینه تعمیر به میزان خرابی بستگی دارد. در برخی موارد، هزینه آن از تعمیرات ساده تا تعویض کامل موتور متغیر است.
- آیا رانندگی با خودرویی که شاتون زده امکان‌پذیر است؟ خیر، رانندگی با خودرویی که شاتون زده ممکن است باعث خرابی بیشتر و آسیب جدی به موتور شود.
جمع‌بندی
شاتون زدن یکی از مشکلات جدی در موتور خودرو است که معمولاً به دلیل کمبود روغن، روانکاری نامناسب، فشار زیاد به موتور یا خرابی یاتاقان‌ها رخ میدهد. شناخت علائم شاتون زدن و اقدام به‌موقع برای تعمیر میتواند از هزینه‌های سنگین و آسیب‌های جبران‌ناپذیر جلوگیری کند. بنابراین، توجه به سرویس‌های دوره‌ای و نگهداری صحیح از خودرو از اهمیت بالایی برخوردار است.
منابع